Van project naar systeemverandering

Ontmoeting #Nieuws #Circulair

Het is hard nodig om toekomstig werkenden op te leiden met de vaardigheden, kennis en houding die zij nodig hebben in duurzaamheidstransities. Daarin staat momenteel de vraag centraal: hoe komen we van projecten naast het onderwijs naar systeemverandering? Op 8 maart organiseerden wij samen met Leren voor Morgen de Sustainability Skills Meet Up. Dit evenement bracht professionals uit het onderwijs, bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen en overheden samen om gezamenlijk te verkennen hoe we door middel van samenwerking en leren vooruitgang kunnen boeken in duurzame transitievraagstukken. We vertrokken vanuit verschillende praktijkinitiatieven, waarbij we de transitiecurve (X-curve) gebruikten als leidraad om de elementen van systeemverandering te onderzoeken en te begrijpen.

De transitiebril opzetten
Voorafgaand aan de Meet Up werd in het kader van de “Expeditie Klimaattransitie” een lunchlezing verzorgd door Carien van der Have, adviseur en onderzoeker gespecialiseerd in circulaire economie, ketensamenwerking en nieuwe business modellen bij DRIFT. Ze leerde ons met een transitieperspectief naar initiatieven te kijken. Transities zijn complex en zeker niet maak- en planbaar. Toch kunnen we vanuit verschillende rollen tactische verbindingen zoeken en transitie aanjagen. Carien: “Soms zitten we in een systeem waarbij we ervan uitgaan dat het gewoon is zoals het is. Het is heel leuk om dingen die vanzelfsprekend zijn te bevragen om te kijken welke antwoorden je krijgt. Waarom doen we het eigenlijk zo? Is het nog steeds zo belangrijk als toen we het bedachten?” Meer handvatten om door een transitiebril te kijken naar systemen en initiatieven vind je in haar presentatie.

Met elkaar de verbinding zoeken
De Meet Up werd met een interactieve werkvorm geopend, geleid door Anne Stoop van De Turn Club, waarbij deelnemers op een creatieve manier met elkaar verbonden werden. “Kunstenaars zijn, door hun vermogen om te gedijen in chaos, waardevolle partners zijn in de transitie naar een duurzame samenleving”, aldus Anne. Ter voorbereiding op de sessie is aan alle deelnemers gevraagd een bron mee te nemen die hen persoonlijk inspireert. Dat kon een bron zijn die betekenis heeft in verband met waar iemand vandaan komt, die telkens wat te zeggen heeft, waar iemand naar terugkeert of waar diegene bijvoorbeeld veel mee werkt. Een breed scala aan bronnen werd meegenomen: boeken, citaten, muziek, herinneringen, kunst, et cetera. In trio’s wisselden we uit wat deze bron voor ons betekent en stelden we verdiepende vragen. Deze opening zette de toon voor verdere verkenning en samenwerking gedurende de dag.

Aan de slag met de uitdagingen van praktijkprojecten
Een ‘transitie-experiment’ is een innovatieproject is dat is opgezet vanuit een maatschappelijke uitdaging met als uitgangspunt leren dat gericht is op het bijdragen aan het realiseren van een transitie. Verschillende initiatiefnemers pitchten de uitdagingen waar zij in hun project voor staan. Deelnemers konden bij hen aan tafel aanschuiven om samen de diepte in te gaan: Welke verandering willen we eigenlijk creëren? Wat is de scope van het project? Waar lopen we tegenaan en welke oplossingen kunnen we daarvoor bedenken? Zo werd aan tafel bij het Vakcentrum Duurzame Energie besproken hoe we in het opleiden rekening kunnen houden met de vraag op de arbeidsmarkt, terwijl we ook het ontdekken en ontplooien van de talenten van individuele studenten centraal willen zetten. Waartoe leiden we op? En hoe willen we ons onderwijs inrichten om daar invulling aan te geven?

“Plot jezelf op de X-curve”
Als afsluiting van de Meet Up werden de opbrengsten van de dag besproken in het licht van de X-curve van transitie. Met een neon-oranje X-curve op de grond getapet, plotten we onszelf in de transitie. Welke rol pak jij graag? Ben je meer van het experimenteren, heb je aandacht voor destabilisatie en afbouwen, of hou je ervan om nieuw opgebouwde werkwijzen te institutionaliseren en stabiliseren? En nog een leuke vraag: wat gebeurt er met jou als we in de chaos terecht komen? Gedij je daar goed, net zoals de kunstenaars? Of probeer je zoveel mogelijk houvast te creëren? In dit afsluitende gesprek werd heel duidelijk dat er verschillende rollen zijn in transities en dat je ze ook niet allemaal zélf hoeft op te pakken.  Door samen te komen, gezamenlijk te leren en elkaar aan te vullen, worden we beter in staat om de uitdagingen van de toekomst het hoofd te bieden en te bouwen aan een meer duurzame en inclusieve samenleving.