De toekomst van waterstof

Ontmoeting #Nieuws

In de energietransitie zijn alle ogen gericht op waterstof, de schone, gunstige energiedrager gemaakt door water te splitsen met duurzame energie. In de industrie wordt het al lang grootschalig toegepast maar waterstof biedt kansen op meer terreinen. Het kan een groeimotor zijn voor een nieuwe economie, als er tenminste actie op ondernomen wordt. Makkelijker gezegd dan gedaan, want wat betekent dat dan voor het onderwijs en wat vraagt het precies van de arbeidsmarkt? Hoe zorgen we ervoor dat er voldoende mensen en capaciteit beschikbaar zijn om de waterstoftransitie te realiseren? Over die vragen bogen ruim 150 afgevaardigden uit onderwijs, overheid en bedrijfsleven zich op 15 april. 

“Waterstof is schoon, er komt geen CO2-uitstoot vrij als het bijvoorbeeld gebruikt wordt als ‘brandstof’ in brandstofcellen.” Ad van Wijk, hoogleraar TU Delft Future Energy Systems trapt de middag af met een heldere uitleg over waterstof en zet de voordelen ervan op een rij: “Het is een goedkope energiedrager en bovendien goed te transporteren via ons gasnetwerk. We kunnen onze huidige infrastructuur vrij gemakkelijk omvormen en aansluiten op het internationale netwerk. De leidingen liggen immers al in de grond. De toepassingen zijn eindeloos: de industrie, de transportsector, de gebouwde omgeving, alles is mogelijk. Dat heeft invloed op de huidige arbeidsmarkt, er ontstaan hierdoor veel nieuwe banen. En de wereld om ons heen zit niet stil. Om onze economische positie, zoals de haven van Rotterdam die bijvoorbeeld heeft, te versterken is het zaak zo snel mogelijk over te stappen op waterstof of afgeleide producten daarvan. Anders nemen andere landen het van ons over.”

Wat betekent die waterstofontwikkeling voor innovaties, het opleiden van vakmensen en het bijscholen van werkenden?
Jorg Gigler, directeur TKI Nieuw Gas, licht toe: “Waterstof kent zoveel toepassingen dat we buiten de kaders van de industrie treden en terechtkomen in het maatschappelijke domein. De consequenties daarvan zijn dat we nieuwe eisen stellen aan waterstof. En daarover valt nog zoveel te ontdekken dat je kunt spreken van een transitie binnen een transitie. Dit raakt alle domeinen: van communicatie tot techneuten, iedereen moet aan de slag.”

Een korte film met Willem Hazenberg van Stork en Ellart de Wit van HyGear brengt de gevolgen van de waterstoftransitie voor de regio in beeld. Hazenberg: ”Zonder een keten breng je niets op gang. Daarom hebben we samen met andere bedrijven geïnvesteerd in de publiek private samenwerking EnTrance, een platform waar de vakmensen voor de toekomst worden opgeleid. De politiek drukt een belangrijke stempel op de ontwikkeling. Nu de verkiezingen geweest zijn is het zaak om door te pakken, anders raken we onze positie kwijt aan Duitsland.” De Wit: “Een van de belangrijkste bottlenecks is het tekort aan geschikt personeel. Wij lossen dat op door nauw samen te werken met hogescholen, universiteiten of mbo-instellingen. We hebben veel stagiaires en doen allerlei projecten samen en hopen daarmee een ecosysteem te creëren. En zo zoveel mogelijk mensen warm te krijgen voor deze vorm van techniek.”

Het Nationaal Groeifonds heeft onlangs €338 miljoen toegekend aan de waterstoftransitie voor de periode van 8 jaar. Dat betekent dat er middelen vrijkomen voor:
1. Innovatie en research agenda
2. Demonstratie programma
3. Human Capital agenda

Hiermee is eindelijk de volledige steun vanuit de publieke sector voor de waterstofontwikkeling. De private sector heeft al steun uitgesproken, dus met deze ondersteuning kunnen we nu echt aan de slag!

Wat moet er gebeuren om de juiste kennis over waterstof te ontwikkelen?
Onderwijs is een belangrijke schakel. Een voor de energietransitie relevante hbo- of mbo-opleiding zonder een module waterstof loopt nu al bijna achter de feiten aan. Daarom zijn we blij met de voorlopers. Zo is er het landelijk Lectorenplatform Energievoorziening in Evenwicht (LEVE) onder leiding van de lector Jan-jaap Aué van de Hanzehogeschool Groningen en en een landelijk platform waterstof onder leiding van de practor Roeland Hogt van ROC Noorderpoort voor Energy College. Samen willen zij versnellen door te leren met en van elkaar.

Ook het werken in learning communities wordt  gestimuleerd. De Topsector Energie zet zich hiervoor in (lees hier het opniestuk: Iedere werknemer moet een training waterstof voor dummy’s), zodat het ontwikkelen en leren hand in hand gaan en nieuwe kennis over waterstof sneller beschikbaar komt. In learning communities komen bedrijven, studenten, onderzoekers samen rondom concrete problemen en uitdagingen. Daarnaast zullen ook cursus- en trainingsbureaus aan de slag moeten gaan om waterstofmodules te ontwikkelen.

Tijdens dit webinar zijn de deelnemers uiteen gegaan in verschillende werksessies en zijn tot een aantal aanbevelingen gekomen:

• Willem Hazenberg, Stork: Bouwen van een learning community, met bedrijven
  Probeer een keten te bouwen en bedenk welke disciplines je nodig hebt. Onderwijs is breed, welke werkpakketten zet je in. Maak een keuze. Investeer daar ook in, maak er budget voor vrij.
• William Niekerk, NWBA: Vinden van voldoende professionals en capaciteit en hoe identificeren wat er aan kennis en vaardigheden nodig is om de stap naar waterstof te maken?
  Zet in op leven lang ontwikkelen in waterstof om een internationale rol van belang te kunnen spelen. Maak bij opleidingen gebruik van het feit dat waterstof een hot item is. Er is extra geld nodig voor het opleiden van werkenden en zij-instromers. Techniek is niet het enige onderdeel, het is veel breder dan dat.
• Jan-Jaap Aue, Entrance, Hanzehogeschool Groningen: Vinden van voldoende professionals en capaciteit en hoe identificeren wat er aan kennis en vaardigheden nodig is
  Werk een aantal scenario’s uit voor de toekomst, zodat je kunt inspelen op de ontwikkelingen die zich voordoen. Maak onderscheid tussen specifieke en generieke kennis.
• Jaco Reijerkerk, H2Platform: Wat moet je doen om op te kunnen schalen en hoe zorg je voor de verbinding met bedrijven als je kijkt naar human capital?
  Voer demo’s en pilots uit om te kunnen standaardiseren. Richt het onderwijs in op het ontwikkelen van vaardigheden. Betrek jonge vakmensen bij de projecten om een keten op gang te brengen.
• Roeland Hogt, Noorderpoort: Wat is goed en wat kan beter om vraag naar en aanbod van kennis bij elkaar kunnen laten komen? 
  Zorg voor een goede verbinding tussen de verschillende kennisplatformen en zorg dat die transparant zijn. Zorg voor budgetten, maak gebruik van de dingen die er al zijn, zoals het lectorenplatform. Zorg dat je op een laagdrempelige wijze alle kennis toegankelijk maakt voor iedereen.
• Frank Berends, Nordwin College en groenontwerper Heilien Tonckens: Hoe kan de techniek de landschappelijke inrichting helpen door een samenwerking tussen technische en groene opleidingen? 
  Er is te weinig animo onder studenten, daar moet op worden ingezet. Maak het boeiend voor ze. Creëer draagkracht bij de burgers. Zet de techniek in, daar valt heel veel winst te halen, zowel uit het ecologische als het economische deel.
• Jasper Klarenbeek, Royal Haskoning: Waterstof als energiebuffer heeft veel potentie. Moeten we transporteren via electronen of via moleculen en wat betekent dat voor de infrastructuur en uitvoering?
  De meeste kansen om doelen te realiseren liggen op regionaal niveau. Inzetten op opleiding en menskracht is noodzakelijk. Focus op ecosysteem, dat biedt kansen voor nieuwe economie. Kijk naar innovaties breder dan waterstof, bijvoorbeeld batterijtechnologie. Think global, act local.

Kortom de kans tot versnelling begint bij de mens en het ontwikkelen van de juiste kennis. Investeer als bedrijf daarom nú in je personeel en werkzoekenden. Investeer als opleidingsinstituut nú in je docenten en studenten. En investeer als lezer nú vooral in jezelf! Kijk wat er allemaal speelt in de duurzame sector, school bij, school om, leer en ontdek! Alleen zo kunnen wij samen groen hersteld de crisis uitkomen en versneld bouwen aan een duurzaam energiesysteem voor Nederland.

Dit webinar is de tweede uit een reeks van vijf waarin de rol van pps’en centraal staat bij groen herstel uit de coronacrisis. En wordt aangeboden door Topsector Energie, Katapult, Sociaal-Economische Raad (SER), Netherlands Enterprise Agency (RVO), en het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.